หมอออนไลน์: โรคสมองพิการ (Cerebral Palsy)

[siritidaphon]

หมอออนไลน์: โรคสมองพิการ (Cerebral Palsy)

โรคสมองพิการ

โรคสมองพิการ เป็นโรคทางระบบประสาท ส่งผลให้เกิดความบกพร่องทางด้านกล้ามเนื้อ ท่าทาง และการเคลื่อนไหว เนื่องจากสมองได้รับความเสียหายระหว่างที่ตัวอ่อนกำลังพัฒนา โดยมักมีสัญญาณหรืออาการของโรคแสดงให้เห็นตั้งแต่ในวัยทารก ทั้งนี้โรคสมองพิการมักส่งผลต่อท่าทางการเคลื่อนไหว แต่ไม่ส่งผลต่อความบกพร่องทางสติปัญญา
ประเภทของโรคสมองพิการ

    อาการกล้ามเนื้อหดเกร็ง (Spasticity)
    อาการยุกยิก (Dyskinesia)
    อาการผสมกัน ทั้งกล้ามเนื้อหดเกร็งและอาการยุกยิก

โรคสมองพิการสามารถแบ่งออกเป็นประเภทย่อย ๆ ตามอวัยวะที่มีอาการ

    Diplegic: มีอาการที่แขนมากกว่าขา
    Quadriplegic: มีอาการที่ขาและแขน
    Hemiplegic: มีอาการที่ด้านในด้านหนึ่งของร่างกาย (ซ้ายหรือขวา) มากกว่าอีกด้าน
    Monoplegic: มีอาการที่แขนหรือขาข้างใดข้างหนึ่ง
    Paraplegic: มีอาการที่ขา

โรคสมองพิการ มีอาการอย่างไร-What are the symptoms of Cerebral Palsy
โรคสมองพิการ มีอาการอย่างไร

อาการของโรคสมองพิการมีตั้งแต่เล็กน้อยจนรุนแรง มักมีสาเหตุมาจากการที่อวัยวะอ่อนแรงหรือหดเกร็ง โดยอาการจะไม่หายไป แต่จะเปลี่ยนไปตามช่วงวัยและไม่แย่ลงตามอายุที่เพิ่มมากขึ้น

    ทารกอายุน้อยกว่า 6 เดือน
        ไม่ชันคอ
        ไขว้ขาหรือเกร็งขาเมื่อถูกอุ้มขึ้นมา
        ตัวเกร็งหรือตัวอ่อน ปวกเปียก
        เมื่อโดนอุ้มจะผลักตัวออก โดยการยืดหลังและคอ
    ทารกอายุมากกว่า 6 เดือน
        ควบคุมกล้ามเนื้อคอไม่ได้
        เอื้อมคว้าของด้วยมือเพียงข้างเดียว โดยจะกำมืออีกข้างเอาไว้
    ทารกอายุมากกว่า 10 เดือน
        เวลาคลานจะใช้มือและขาข้างเดียวดันตัวไป ส่วนมือและขาอีกข้างจะปล่อยให้ลากพื้นไป
        นั่งเองไม่ได้
    เด็กอายุมากกว่า 1 ปี
        ไม่คลาน
        ยืนไม่ได้แม้ว่าจะเกาะจับ
    เด็กอายุมากกว่า 2 ปี
        เดินไม่ได้
        เข็นของเล่นที่มีล้อไม่ได้


โรคสมองพิการ มีสาเหตุอย่างไร

โรคสมองพิการ เกิดจากการที่สมองส่วนที่ควบคุมการเคลื่อนไหวได้รับความเสียหาย ซึ่งอาจเกิดขึ้นในช่วงเวลาต่างกัน ๆ เช่น ก่อน ระหว่าง หรือหลังคลอด ราว 80% ของเด็กทารกเป็นโรคสมองพิการจากการที่สมองได้รับความเสียหายก่อนคลอด และราว 10% สมองได้รับความเสียหายหลังคลอด

    สาเหตุของโรคสมองพิการที่เกิดก่อนและระหว่างคลอด ได้แก่ การเกิดก่อนกำหนด การติดเชื้อที่สมองและไขสันหลัง โรคหลอดเลือดสมองที่ส่งผลต่อการพัฒนาของสมอง ปัจจัยทางด้านพันธุกรรมส่งผลต่อการพัฒนาของตัวอ่อน รูปร่างพิการตั้งแต่กำเนิดจากการที่เส้นประสาทขาดในระหว่างที่สมองกำลังพัฒนา การที่เลือดและออกซิเจนไปเลี้ยงสมองตัวอ่อนได้ไม่เพียงพอ ความผิดปกติของสมองเนื่องจากระดับบิลิรูบินในเลือดสูง ภาวะสูดสำลักขี้เทา ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำในทารกแรกเกิด
    สาเหตุของโรคสมองพิการที่เกิดหลังคลอด ได้แก่ การได้รับบาดเจ็บ การโดนทำร้ายร่างกาย การขาดอากาศหายใจ ภาวะตัวเหลือง ความผิดปกติของสมองเนื่องจากระดับบิลิรูบินในเลือดสูง การติดเชื้อ โรคหลอดเลือดสมอง ภาวะเลือดออกด้านในหรือรอบเนื้อสมอง

ปัจจัยเสี่ยงที่อาจทำให้เกิดสมองพิการ

    การคลอดก่อนกำหนด โดยทารกที่อายุน้อยกว่า 28 สัปดาห์จะมีความเสี่ยงสูงสุด
    น้ำหนักแรกคลอดน้อยกว่า 1.5 กิโลกรัม
    การใช้สารเสพติดระหว่างตั้งครรภ์
    ประสบปัญหาระหว่างการตั้งครรภ์ เช่น ภาวะครรภ์เป็นพิษ
    การตั้งครรภ์แฝด
    ภาวะถุงน้ำคร่ำอักเสบ

โรคสมองพิการ มีภาวะแทรกซ้อนอย่างไร

โรคสมองพิการ มักมีอาการร่วมที่ส่งผลต่อการทำงานของสมอง เช่น โรคลมชัก ปัญหาทางด้านการสื่อสาร การได้ยินและมองเห็น ปัญหาเรื่องการรับประทานอาหาร อาการทางกระดูกและกล้ามเนื้อ และพฤติกรรมผิดปกติ


โรคสมองพิการ มีการตรวจวินิจฉัยอย่างไร

กุมารแพทย์สามารถสังเกตเห็นสัญญาณและอาการของโรคสมองพิการได้เมื่อทารกมาเข้ารับการตรวจสุขภาพตามนัด โดยเด็กทารกมักจะแสดงอาการให้เห็นก่อนอายุ 12 เดือน แต่แพทย์มักจะยืนยันผลการตรวจวินิจฉัยเมื่อทารกอายุ 18-24 เดือน ขั้นตอนการตรวจวินิจฉัยได้แก่การตรวจร่างกายและการตรวจทางระบบประสาท การตรวจประเมินตามรายการตรวจเฉพาะโรค และการตรวจวินิจฉัยด้วยภาพถ่าย เช่น MRI สมอง การตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (EEG) โดยเฉพาะในเด็กที่มีอาการชัก และการตรวจเลือด


โรคสมองพิการ มีการรักษาอย่างไร

โรคสมองพิการนั้นรักษาให้หายขาดไม่ได้ แต่สามารถทำการรักษาเพื่อบรรเทาอาการของโรคได้ การรักษาที่เหมาะสมนั้นแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับความรุนแรง อาการ และผลกระทบของโรคที่มีต่อการใช้ชีวิตประจำวัน

    ยาสำหรับอาการชัก อาการกล้ามเนื้อหดเกร็ง หรือผลกระทบจากโรค เช่น ความผิดปกติทางจิตประสาทและอารมณ์
    การผ่าตัดสามารถช่วยบรรเทาอาการกล้ามเนื้อหดเกร็ง หรืออาจทำการผ่าตัดเพื่อฝังเครื่องควบคุมการให้ยาอย่างสม่ำเสมอ นอกจากนี้การผ่าตัดยังช่วยแก้ปัญหาเรื่องข้อและกระดูกสันหลัง โดยในผู้ป่วยบางราย แพทย์อาจทำการผ่าตัดเพื่อฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้าในสมองเพื่อปรับการทำงานของสมอง
    กายภาพบำบัดและกิจกรรมบำบัดสามารถช่วยให้ผู้ป่วยโรคสมองพิการฝึกทักษะที่จำเป็นต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงและการเคลื่อนไหวของร่างกาย
    อรรถบำบัดช่วยเรื่องปัญหาการสื่อสาร ซึ่งพบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคสมองอักเสบ
    จิตบำบัดช่วยรักษาอาการซึมเศร้าและวิตกกังวล


โรคสมองพิการ มีการป้องกันไม่ให้เกิดอย่างไร

โรคสมองพิการนั้นคาดเดาไม่ได้ จึงไม่สามารถป้องกันได้ อย่างไรก็ตามเราสามารถลดความเสี่ยงของโรคได้โดยการปฏิบัติตนตามมาตราการดังต่อไปนี้

    การให้แมกนีเซียมซัลเฟตในทารกที่คลอดก่อนกำหนดหรือก่อนอายุครรภ์ครบ 32 สัปดาห์ช่วยลดความเสี่ยงของโรคสมองพิการได้ โดยวิธีนี้จะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดในสมองของทารกแรกเกิด ลดความเสี่ยงขอการได้รับเลือดและออกซิเจนไม่เพียงพอ
    การลดอุณหภูมิร่างกายของทารกที่มีภาวะขาดอากาศหายใจ โดยจะลดอุณหภูมิร่างกายหรือศีรษะให้ลดต่ำลงอย่างน้อย 2 องศาเซลเซียส เพื่อป้องกันสมองถูกทำลายจากการขาดออกซิเจน
    การให้คาเฟอีนเพื่อกระตุ้นการหายใจทารกที่คลอดก่อนกำหนด เพื่อลดความเสี่ยงของโรคสมองพิกา
    การให้ยาสเตียร์รอยด์ระหว่างการปวดท้องคลอดก่อนกำหนด เพื่อเร่งการพัฒนาของปอดของทารก เนื่องจากทารกที่คลอดก่อนกำหนด ปอดจะยังไม่พัฒนาอย่างสมบูรณ์


การดำรงชีวิตอยู่กับโรคสมองพิการ

โดยปกติแล้วผู้ป่วยโรคสมองพิการที่มีอาการเพียงเล็กน้อยหรือปานกลางจะสามารถช่วยเหลือตนเองได้ ในขณะที่ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงจำเป็นต้องได้รับการดูแลตลอดชีวิต โดยผู้ป่วยควรเข้ารับคำปรึกษาจากแพทย์ เพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมในการรักษาอาการและดูแลตนเอง
การเตรียมตัวก่อนพบแพทย์


จดคำถามที่ต้องการถามแพทย์ เช่น

    สมองได้รับความเสียหายมากน้อยเพียงใด
    มีผลกระทบต่อความสามารถใด ๆ หรือไม่
    โรคสมองพิการอาจทำให้เป็นโรคอื่น ๆ ได้หรือไม่ อะไรบ้าง
    ควรเข้ารับการรักษาด้วยวิธีใดบ้าง มีเทคโนโลยีการรักษาใหม่ ๆ บ้างหรือไม่
    ต้องเฝ้าระวังอาการอะไรเป็นพิเศษหรือไม่

คำถามที่มักถามบ่อย

    โรคสมองพิการส่งผลต่อสติปัญญาหรือไม่
    โรคสมองพิการไม่ส่งผลต่อสติปัญญา ราวครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยโรคสมองพิการนั้น ไม่มีปัญหาด้านสติปัญญา แต่มักจะมีปัญหาเรื่องการสื่อสาร
    โรคสมองพิการถ่ายทอดทางพันธุกรรมหรือไม่
    โรคสมองพิการอาจถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ แต่มักพบได้น้อย ส่วนใหญ่แล้วมักเกิดจากอุบัติเหตุหรือการได้รับบาดเจ็บเมื่อยังเป็นทารก
    ผู้ป่วยโรคสมองพิการสามารถเดินได้หรือไม่
    ผู้ป่วยโรคสมองพิการบางรายอาจเดินได้ตามปกติ ในขณะที่บางคนต้องใช้ไม้ยันรักแร้ เครื่องช่วยพยุงเดิน ไม้เท้า หรือรถเข็นอย่างไรก็ตามแม้ว่าผู้ป่วยจะเดินได้เอง แต่ผู้ป่วยมักเหนื่อยง่ายจึงจำเป็นต้องมีอุปกรณ์ช่วยเหลือการเดิน